Dân trí Những phát hiện của năm nay bao gồm việc khám phá ra rằng đọc sách có liên quan đến tuổi thọ dài hơn. Các nhà khoa học cuối cùng đã chứng minh rằng, ngay cả khi bạn nhặt đồ ăn rơi trong vòng 5 giây, nó vẫn không an toàn. Theo các nhà nghiên cứu, "vi khuẩn có thể nhiễm ngay lập tức".
Sau đây là danh sách những nghiên cứu y học được nói đến nhiều nhất trong năm 2016 của trang Medical News Today.
Cần sa được nhắc tới nhiều hơn bao giờ hết
Những phát hiện gần đây nhất trong các nghiên cứu về cần sa đã làm dấy lên những tranh cãi.
Bởi vì cần sa là loại ma túy bất hợp pháp được sử dụng nhiều nhất ở Mỹ, các nghiên cứu về hậu quả sức khỏe liên quan thường rất được chú ý. Ví dụ, một nghiên cứu công bố trong năm nay trên tạp chí American Journal of Medicine đã liên hệ việc sử dụng cần sa nhiều với giảm mật độ xương và tăng nguy cơ loãng xương. Một nghiên cứu khác tiết lộ chi tiết cách thức mà cần sa làm tăng mất trí nhớ thông qua hoạt hóa các thụ thể CB1 trong ti thể, mở ra cơ hội cứu sống nhiều người.
Khả quan hơn, một nghiên cứu trên tờ Aging and Mechanisms of Disease đã ủng hộ những phát hiện về đặc tính bảo vệ thần kinh của cần sa. Nghiên cứu thấy rằng THC làm giảm nồng độ beta-amyloid và ngăn ngừa chết tế bào thần kinh.
Zika ngày càng được chú ý
Zika là tin thời sự nổi bật trong năm 2016, và không chỉ trong phạm vi nghiên cứu y học; nó đang là mối quan tâm toàn cầu. Gây ra bởi một loại vi rút và truyền chủ yếu qua muỗi, bệnh có các triệu chứng giống cúm khá mơ hồ, như sốt nhẹ, phát ban, đau cơ và đau khớp và đau đầu.
Tuy nhiên, bệnh có liên quan với tật đầu nhỏ và hội chứng Guillain-Barré (một bệnh nguy hiểm và hiếm gặp ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại biên).
Các nhà nghiên cứu tuyên bố "có tới 1,65 triệu phụ nữ tuổi sinh đẻ có thể bị nhiễm Zika".
Nghiên cứu đột phá tại Trường Y Đại học Johns Hopkins đã mô tả cách thức vi rút Zika tấn công não thai nhi và xác nhận Zika thực sự gây ra một loạt các dị tật bẩm sinh.
WHO đã đưa Zika ra khỏi tình trạng y tế công cộng khẩn cấp, nhưng vấn đề còn lâu mới giải quyết được. Nhiều nhà khoa học lo ngại rằng sự thay đổi sẽ làm giảm số tiền tài trợ cho các nhà nghiên cứu đi sâu vào chi tiết của căn bệnh chưa được hiểu rõ này.
Cơn sốt Pokémon Go
Xứng đáng được nhắc tới là những tranh cãi xung quanh Pokémon Go - một trò chơi trên điện thoại thông minh đơn giản nhưng gây nghiện, trong đó người chơi di chuyển trong thế giới thực để săn tìm những sinh vật ảo.
Mặc dù vui vẻ và, theo một số nghiên cứu, có lợi cho sức khoẻ tâm lý và thể chất, trò chơi này đã dẫn đến một loạt sự cố đáng tiếc, bao gồm nhiều trường hợp bị thương và thậm chí có người chơi còn tìm thấy xác chết.
Những tiến bộ trong nghiên cứu ung thư
Cũng như mọi năm, hàng ngàn dự án nghiên cứu ung thư đã công bố những phát hiện mới. Cho dù là nghiên cứu về cách điều trị ung thư hoặc hay sự phát triển của bệnh, kết quả luôn thu hút sự chú ý.
Trong tháng Sáu, tờ Nature Communications công bố nghiên cứu về cơ chế tế bào ung thư tách ra và di căn đến những vùng khác của cơ thể. Khi ung thư rời khỏi vị trí ban đầu, nó trở nên khó điều trị hơn nhiều. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng các protein bề mặt tế bào, gọi là integrins, gắn và giao tiếp với môi trường xung quanh. Những protein này dường như đóng vai trò quan trọng trong sự sống của các tế bào ung thư khi chúng rời khỏi khối u nguyên phát.
Nhóm nghiên cứu - từ Đại học Queen Mary London, Anh – đã sản xuất một đoạn video để giải thích rõ hơn những phát hiện này
Những tin tức lạc quan khác bao gồm phát hiện về phối hợp thuốc - trastuzumab và lapatinib – xóa sổ khối u ung thư vú ngay sau 11 ngày.
Một phát hiện khác liên quan đến ung thư được tuyên bố là "đột phá" công bố trên tờ Science hồi tháng Ba. Các nhà nghiên cứu từ Đại học College London, Anh đã có bước tiến lớn trong việc can thiệp để bắt hệ miễn dịch của chính bệnh nhân tiêu diệt các tế bào ung thư.
“Soi” sự tài trợ của ngành công nghiệp nước ngọt và mía đường
Các nghiên cứu được sự tài trợ của ngành sản xuất đã bị dư luận “soi” kỹ trong năm 2016. Một trong những câu chuyện được nói tới trên MNT đã giải thích cách thức mà Coca-Cola và PepsiCo tài trợ hơn 90 tổ chức y tế quốc gia trong thời gian 2011-2015 và cuộc vận động chống lại 28 dự luật y tế công cộng.
Một bài viết gây sốc tương tự trên MNT hồi tháng Chín năm nay đã giải thích các công ty lớn thay đổi hoặc sản xuất số liệu như thế nào để đảm bảo đường không trở thành thủ phạm cho sự gia tăng bệnh tim trong những năm 1960.
Các tác giả kết luận:
"Cùng với những phân tích mới đây các tài liệu của ngành công nghiệp mía đường, những phát hiện của chúng tôi cho thấy ngành công nghiệp này đã tài trợ cho một chương trình nghiên cứu trong những năm 1960 và 1970, đặt ra sự nghi ngờ về mối nguy hiểm của đường sucrose trong khi thúc đẩy chất béo là thủ phạm trong chế độ ăn uống của bệnh mạch vành".
Nhìn rộng hơn, chế độ ăn nhiều đường đang phải đối mặt với sự ghẻ lạnh ngày càng tăng. Phân tích số liệu từ hơn 19.000 người Mỹ trưởng thành, các nhà nghiên cứu thấy rằng việc thay một cốc nước ngọt 240ml bằng một cốc nước thường 240ml có thể làm giảm rõ rệt lượng calo hấp thu và cải thiện sức khỏe nói chung.
Nghiên cứu trên tờ Circulation cung cấp thêm bằng chứng rằng nước ngọt thực sự làm tăng mỡ nội tạng.
“Bệnh dịch” opioid
Một trong những câu chuyện đáng lo ngại hơn trong năm nay liên quan đến lạm dụng opioid (tên gọi các dẫn xuất của thuốc phiện); các trường hợp tử vong liên quan đến thuốc giảm đau opioid đã được mô tả là “bệnh dịch”. Hơn 259 triệu đơn thuốc opioid được kê trong năm 2012. Ước tính có khoảng 1,9 triệu người Mỹ nghiện thuốc giảm đau opioid, và 80% số người sử dụng heroin bắt đầu từ thuốc giảm đau opioid.
Các opioid (bao gồm heroin) chịu trách nhiệm cho cái chết của 28.000 người trong năm 2014.
Đáp lại những con số thống kê đáng lo ngại này, CDC đã công bố hướng dẫn kê đơn mới.
Nhiều nghiên cứu khác đã đặt câu hỏi về tính hiệu quả của những thuốc này; Ví dụ, một nghiên cứu lập luận rằng trên thực tế, opioid có thể làm trầm trọng thêm tình trạng đau mạn tính.
Tất nhiên, cuộc đua là nhằm tìm ra những chất thay thế hiệu quả và ít gây nghiện hơn. Một nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Nature, đã giải thích làm thế nào mà nhóm nghiên cứu làm sáng tỏ cấu trúc nguyên tử của các thụ thể morphin trong não để tạo ra loại thuốc mới.
Thuốc – PZM21 – ngăn chặn đau nhưng không gây tác dụng phụ có thể dẫn đến tử vong, chẳng hạn như suy hô hấp. Hợp chất cũng tỏ ra ít gây nghiện. Con đường hạn chế tình trạng nghiện opioid của người Mỹ có lẽ còn phức tạp, nhưng những hợp chất mới như thế này có thể giúp vạch ra lộ trình.
Thể dục, thể dục và… thể dục
Năm nay chứng kiến sự tiếp nối của phong trào tập thể dục ở các nước phương Tây. Làm thành viên phòng tập gym và spandex đã trở thành mốt hơn bao giờ hết, điều này, khi nhìn nhận trong bối cảnh tỷ lệ béo phì tăng cao, là một sự tương phản khá lạ lùng.
Một bài báo đăng trên tạp chí American Journal of Preventive Medicine hồi tháng Ba thấy rằng ngồi lâu là thủ phạm của khoảng 3,8% số tử vong trên toàn cầu.
Một nghiên cứu khác tiết lộ, ở người lớn tuổi, thì tập thể dục - chứ không phải hoạt động thể chất đơn thuần - đó sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tim và các tình trạng bệnh khác.
Càng phức tạp hơn, một nghiên cứu của AHA lập luận rằng tập thể dục không bù đắp lại những tác động tiêu cực của lối sống ít vận động, trong khi một nghiên cứu trên tờ Lancet kết luận 1 giờ tập thể dục mỗi ngày sẽ làm giảm tác động của ngồi kéo dài.
Mặc dù nhiều nghiên cứu đã được công bố, ý tưởng chung vẫn vậy: nên tập thể dục thật nhiều, và ngồi thật ít.
Tranh cãi tiếp diễn xung quanh statin
Statin – nhóm thuốc hạ cholesterol phổ biến nhất - hầu như không bao giờ vắng bóng trên các bản tin thời sự trong năm 2016. Vì gần 1/3 số người Mỹ trên 40 tuổi uống statin, nên rất có lý do để xem xét kỹ lưỡng những lợi ích, và tất nhiên là cả những nguy cơ của thuốc.
Một nghiên cứu được đề cập trên MNT năm nay đã đặt câu hỏi là liệu các tác hại tiềm ẩn của statin có bị phóng đại trong y văn hay không. Mặc dù các nhà nghiên cứu khẳng định tăng nguy cơ đột quỵ thiếu máu cục bộ, bệnh tiểu đường và bệnh cơ khi sử dụng statin, và kết luận rằng lợi ích vượt xa những nguy hiểm.
"Đánh giá của chúng tôi cho thấy số người tránh được đau tim và đột quỵ nhờ liệu pháp statin lớn hơn nhiều so với số người có phản ứng phụ với nó. Ngoài ra, trong khi hầu hết các tác dụng phụ có thể đảo ngược mà không để lại di chứng khi ngừng dùng statin, thì tác động của cơn đau tim hoặc đột quỵ không được phòng ngừa là không thể đảo ngược và có thể rất nặng nề ", GS Rory Collins, đồng tác giả của nghiên cứu, giải thích.
Một bài viết khác, công bố trên tờ JAMA, phân tích 49 nghiên cứu, với tổng cộng 312.175 người tham gia. Nghiên cứu cũng kết luận rằng statin nên là lựa chọn đầu bảng về thuốc hạ cholesterol. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng làm rõ là còn những lựa chọn tốt khác cho những người không dung nạp statin, bao gồm những liệu pháp giảm cholesterol bằng cách tăng biểu hiện của các thụ thể LDL, như chế độ ăn, sequestrants a xít mật, và nối tắt hồi tràng.
Nhìn vào liều lượng, Trường Y đại học Stanford công bố một kết quả khả quan khác về statin trong năm nay. Họ phát hiện ra rằng liều statin cao hơn có liên quan đến tỷ lệ tử vong thấp hơn.
Nhờ số lượng statin đáng kinh ngạc được dùng hàng ngày, cuộc tranh luận này có thể sẽ chấm dứt.
Dị ứng lạc (đậu phộng)
Số trẻ em bị dị ứng với lạc đã tăng gấp ba trong thời gian 1997-2008. Hiện nay, ước tính có khoảng 3 triệu người bị dị ứng với lạc và các loại hạt cây.
Với sự ưa chuộng của người Mỹ đối với bơ lạc và bánh mì phết mứt, nên không có gì đáng nghi ngờ là hướng dẫn mới về nên cho trẻ ăn lạc từ lúc nào thu hút được sự quan tâm rộng rãi.
Hướng dẫn khuyên nên bắt đầu cho trẻ ăn lạc sớm từ khoảng 4-6 tháng tuổi. Tương tự, một nghiên cứu khác, công bố trên JAMA, kết luận rằng trẻ được cho ăn lạc ở 4-11 tháng tuổi giảm 70% nguy cơ phát triển dị ứng sau này.
Không nghi ngờ gì nữa, năm 2017 sẽ là năm bùng nổ tương tự với những tiến bộ y học, tranh luận, cảnh báo, và khám phá. Chúng ta hãy cùng chờ đón.
Cẩm Tú
Theo MNT
Đăng nhận xét